παγάν αενάου φύσεως ριζώματ' έχουσαν".
πηγήν της αιωνίου φύσεως, συγκροτημένην εκ των τεσσάρων στοιχείων).
Οι μαθηταί του Πυθαγόρου ωρκίζοντο εις το όνομα του διδασκάλου των. διότι παρέδωσεν εις αυτούς την γνώσιν της ιεράς Τετρακτύος.
Η γνώσις των τεσσάρων στοιχείων/ριζωμάτων είναι η υψίστη γνώσις η αφορώσα, όχι μόνον την διάρθρωσιν και λειτουργίαν του σύμπαντος, αλλά και της ιδίας της ψυχής των θνητών άνθρώπων.
Τά τέσσαρα στοιχεία ή ριζώματα κατά τόν Πυθαγόρα και την Ορφικοπυθαγόρειον Παράδοσιν είναι:
Η προσεκτική παρατήρησις των ονομάτων των θείων οντοτήτων της μυθολογίας προσεγγίζει την αόρατον υφήν των στοιχείων. Μεταφραζόμενα εις κινήσεις ψυχής ("Τίμαιος" 57 - 58 ο πόλεμος των στοιχείων) σημαίνουν:
1. Η Γ ή:
Είναι το ορατόν, αισθητόν, φυσικόν μέρος του όντος, το οποίον διά των αισθήσεων του σώματος παραλαμβάνει τά εξωτερικά ερεθίσματα. Εν συνεχεία τά μεταβιβάζει, μέσω των αντιστοίχων κινήσεων, εις την ψυχήν διά την περαιτέρω μεταβολήν των εις επιθυμίας, συναισθήματα, σκέψεις και ορμάς.
2. Τό ύ δ ω ρ:
Τό ύδωρ είναι ο συναισθηματικός φορεύς (τό επιθυμητικόν), ο παρασυρόμενος, άνευ αντικειμενικής κρίσεως εις παρορμητικάς κινήσεις, αι οποίαι οδηγούν συχνότατα εις αδιέξοδα και παρεξηγήσεις.
3. Ο α ή ρ:
Ο αήρ είναι ο κατώτερος νοητικός φορεύς (τό θυμοειδές). Ούτος ασχολείται μέ την ορθολογικήν κρίσιν της διεκπεραιώσεως των θεμάτων της καθημερινότητος, άνευ αναζητήσεων και προβληματισμών καί
4. Τό π ύ ρ
Τό πύρ είναι ο ανώτερος νοητικός ή ενθουσιαστικός φορεύς (τό λογιστικόν), Είναι το υπεύθυνον των ανωτέρων τάσεων της ψυχής, των οραμάτων και ιδανικών του και όχι μόνον. Διότι το πύρ καταλαμβάνει την ψυχήν εξ απίνης και την οδηγεί άλλοτε εις πράξεις γενναιοδωρίας και αυταπαρνήσεως και άλλοτε εις καραστροφικάς εκρήξεις θυμού και μανίας.
Γή είναι το ορατόν μέρος του όντος, το σώμα του. Τό αόρατον μέρος είναι οι τρείς τελευταίοι φορείς οι οποίοι συγκροτούν το ψυχονοητικόν του μέρος. Επιθυμητικόν, θυμοειδές και λογιστικόν ευρίσκονται εις την μύθον του Ηνιόχου του Φαίδρου και περαιτέρω αναλύονται εις την "Πολιτείαν".
Η σύνδεσις των φορέων, η οποία αποκαλύπτει τάς αοράτους πτυχάς της ψυχής, αναφέρεται λακωνικότατα εις την παράγραφον 155D του διαλόγου "θεαίτητος" του Πλάτωνος. Τό κείμενον είναι το εξής:
"Είναι εντελώς ίδιον φιλοσόφου το συναίσθημα τούτο, ο θαυμασμός. διότι δέν υπάρχει άλλη αρχή της φιλοσοφίας από τούτο, και φαίνεται ότι εκείνος πού εβεβαίωσε ότι η Ίρις είναι κόρη του Θαύμαντος εγνώριζε πολύ καλά την γενεαλογίαν".
(μάλα γάρ φιλοσόφου τούτο το πάθος, το θαυμάζειν. ου γάρ άλλη αρχή φιλοσοφίας ή αυτή, και έοικεν ο την Ίριν Θαύμαντος έκγονον φήσας ου κακώς γενεαλογείν).
(εκδ. ΠΑΠΥΡΟΣ, απόδ. Τάκη Δημοπούλου).
Από την γενεαλογίαν των θεών της Θεογονίας του Ησιόδου (στ. 237, 265, 349 και Απολλοδώρου Α' 8, 10) λαμβάνονται τά κάτωθι στοιχεία σχετικώς μέ τους γονείς και το τέκνον του Θαύμαντος, μέ σκοπόν την ανάλυσιν της φύσεως των στοιχείων, την λειτουργία και την μεταστοιχείωσίν των εις την ψυχήν του φιλοσόφου, αλλά και κάθε ψυχής η οποία συγκινείται (σύν + κινείται) από την μεγάλην Μυθολογικήν μας Παράδοσιν.
Γονείς της Η λ έ κ τ ρ α ς, ο Ωκεανός και η Τηθύς.
Σύζυγος του Θαύμαντος, η Η λ έ κ τ ρ α.
Γονείς της Ί ρ ι δ ο ς, Θαύμας και Ηλέκτρα.
Τά στοιχεία γής και ύδατος φέρουν εις γέννησιν τόν Θαύμαντα, αέρα.
Τά στοιχεία γής και ύδατος φέρουν εις γέννησιν την Ηλέκτραν, πύρ.
Τά στοιχεία αέρος και πυρός φέρουν εις γέννησιν την Ίριδα, αιθέρα.
Αυτά ως πρός την γενεαλογίαν εις την οποίαν αναφέρεται ο Πλάτων και η οποία είναι βασικός παράγων κατανοήσεως της υπαινισσομένης ψυχικής διαπλάσεως του φιλοσόφου, απεικόνισις της οποίας ευρίσκεται εις τόν μύθον.
Διά νά γίνη κατανοητή η μυθοπλασία είναι απαραίτητον νά ορισθή η διάστασις της Ίριδος μέ όλας της τάς σημασίας, διότι αύτη αποτελεί το πέμπτον στοιχείον, τόν αιθέρα. Ο αιθήρ δέν εμπεριέχεται εις την Τετρακτύν. Αναφέρεται χωρίς νά κατονομάζεται εις τόν διάλογον "Τίμαιος" (55C). Ανευρίσκεται όμως εις την Επινομίδα.
Αι έννοιαι της λέξεως Ίρις είναι αι εξής:
α. Ίρις, όνομα του αγγέλου των θεών πρός αλλήλους. και εκ των θεών πρός τους ανθρώπους εκόμιζεν αγγελίας, αλλά και αντιθέτως από τους ανθρώπους πρός τους θεούς.
β. Τό ουράνιον τόξον, όπερ φαίνεται μετά την βροχήν εις τόν αιθέρα.
γ. Πάς ποικιλόχρους κύκλος περί άλλα σώματα, οίον της σελήνης ή της φλογός καιομένης λαμπάδος.
δ. Είς των χιτώνων του βολβού του οφθαλμού, εν τω μέσω του οποίου ευρίσκεται η κόρη.
(Δ. Δημητράκου, Λεξ. όλης της Ελλ. Γλώσσης).
Τά τέσσαρα στοιχεία της Τετρακτύος, τά οποία άπτονται της γενεαλογίας του Θαύμαντος (ετυμολογικώς εκ του θαυμάζειν), ενδίδουν εις το πάθος της φιλοσοφικής δια - στάσεως, και όχι εκ - στάσεως. Τόν Θαύμαντα/θαυμασμόν, ιδιότητα του φιλοσόφου, αποκαλύπτει ο Πλάτων μέ την παρατήρησιν, την οποίαν εκφράζει εις τόν Θεαίτητον, μή ερμηνεύων όμως ταύτην.
Μήτηρ του Θαύμαντος είναι η Γή. Η γ ή αλληγορεί το φυσικόν μέρος του όντος, το σώμα του, άνευ του οποίου η ψυχή δέν έχει όχημα και συνεπώς δέν έχει τρόπον εκφράσεως εις το φυσικόν πεδίον. Τό στοιχείον της γής είναι στοιχείον δεκτικόν και κατ' ουσίαν δέχεται τά όσα μέλει να προκύψουν.
Πατήρ του Θαύμαντος είναι ο Πόντος. Δι αυτού αλληγορείται το στοιχείον του ύ δ α τ ο ς. Η ενεργοποίησις του συναισθηματικού φορέως πραγματοποιείται μέ την μείξιν του ύδατος μετά της γής και επιτελείται ένας αρμονικός γάμος εκ του οποίου θά προκύψουν τέκνα εις το επιθυμητικόν, θυμικόν και νοητόν πεδίον.
Διότι η γή, το σώμα, είναι πάντοτε ο αναγκαίος φυσικός φορεύς και ο προσδιοριστικός παράγων εντός του οποίου διακινούνται οι υπόλοιποι τρείς φορείς, τόσον εις το πυκνόν, φυσικόν, υλικόν πεδίον, όσο και εις το λεπτοφυέστατον, νοητόν και αυτό όμως πεδίον, αποτελούμενον εξ ύλης.
Η συνεύρεσις των πρώτων γονιμοποιητικών αρχών της γ ή ς και του ύ δ α τ ο ς, της μητρός Γής και του πατρός Πόντου κατά την μυθολογίαν τεκνοποιούν.
Θαύμας, το τέκνον, είναι η αφετηρία της ψυχικής καταστάσεως μεγάλου θαυμασμού. Αύτη προέρχεται από το πέραν της δυνατότητος της ευκόλου κατανοήσεως ενός θεάματος, ενός γεγονότος, μιάς εννοίας.
Είναι το τέκνον, το οποίον εκπροσωπεί ο κατώτερος νοητικός φορεύς του όντος, ο α ή ρ. Ευκίνητος και ταχύς, ο αήρ δέν έχει την ικανότητα συγκεντρώσεως και συνθέσεως των αναλυτικών παρατηρήσεων, τάς οποίας προσκομίζουν εις την ψυχήν τά εξωτερικά ερεθίσματα και αι εντυπώσεις. Ε ν - τ υ π - ώ σ ε ι ς είναι ώ σ ε ι ς/ωθήσεις, αι οποίαι τυπώνονται εις την ψυχήν πρός επεξεργασίαν.
Διότι ο αήρ, διακινών τάς σκέψεις πρός όλας τάς κατευθύνσεις, άνω/κάτω, δεξιά/αριστερά, και περιστροφικώς, προσπαθεί καλύπτων την περιοχήν του νοητικού του πεδίου, νά συλλάβη το πληροφοριακόν, μή κατανοούμενον διάσπαρτον υλικόν των ερεθισμάτων, το οποίον αναγνωρίζει ως μεγαλειώδες, σημαντικόν γεγονός. Ο αήρ τότε παραμένει εις κατάστασιν Θαύμαντος/θαυμασμού.
Εκ του εξατμιζομένου υπό των ακτίνων του ηλίου υγρού στοιχείου, εκ της Τηθύος και του Ωκεανού, γεννάται η Η λ έ κ τ ρ α.
Ο Θαύμας (αήρ) νυμφεύεται την Ηλέκτραν (πύρ), θυγατέρα της Τηθύος (στοιχείου γής/τροφής του σωματικού της φορέως) και του Ωκεανού (υδατίνου στοιχείου συναισθηματικού της φορέως). Τηθύς είναι η τροφός της ψυχής της Ηλέκτρας μέχρι την ανεύρεσιν του συν - τρόφου της, του Θαύμαντος. Ο πατήρ της Ηλέκτρας είναι ο Ωκεανός (εκ του ωκύς = ταχύς και νάω = ρέω)
Η ψυχή του φιλοσόφου, ρέουσα μέ ταχύτητα, κληρονομικότης εκ του πατρός της Ωκεανού και τραφείσα μέ στοργήν από την Τηθύν, μητέρα του, πρώτον μετατρέπεται εις Θαύμαντα/θαυμασμόν/α έ ρ α και εν συνεχεία εις Ηλέκτρα/π ύ ρ.
Η ανάλυσις του ονόματος της Ηλέκτρας είναι εκ του η λ - ε κ - τ ρ ο ν. Τό πρώτον μέρος η λ - προέρχεται εκ του ήλιος, το δεύτερον εκ της μεταθέσεως της προθέσεως ε κ - εις το κέντρον της λέξεως και το τρίτον της καταλήξεως - τ ρ ο ν. Η κατάληξις αύτη είναι προσδιοριστικόν χώρου ή χρόνου, όπου κάτι φυλάσσεται η κάτι συμβαίνει. Η Ηλέκτρα/ήλεκτρον είναι η ε ξ Η λ(ίου) εναπόθεσις των ακτίνων εντός χώρου, αι οποίαι ακτίνες απαιτούν μέγα χρονικόν διάστημα διά την στερεοποίησίν των.
Τό ήλεκτρον κατά το λεξικόν του Δ. Δημητράκου είναι :
Ήλεκτρον: ορυκτή απολιθωμένη ρητίνη κωνοφόρων δένδρων, κεχλιμπάρι, άμπρα.
".... και τά θαυμαζόμενα περί της λέξεως ήλεκτρον".
(.... και εις την αξιοθαύμαστον ιδιότητα, πού έχουν τά ήλεκτρα νά ελκύουν). (Τίμαιος 80Γ)
Η απολιθωμένη ρητίνη των κωνοφόρων δένδρων είναι η υλοποίησις των λεπτοφυεστάτων ηλιακών ακτίνων, αι οποίαι διετήρησαν το χρώμα του Ηλίου και την συμπεπυκνωμένην ηλιακήν ενέργειαν εις την ρητίνην και το κεχλιμπάρι. Η έλξις, η οποία ασκείται από το ήλεκτρον των κωνοφόρων δένδρων είναι η ενεργειακή έκφρασις του πυρός διά μέσου του στοιχείου της γής. Είναι η επιστροφή της κυκλικής μεταστοιχειώσεως. Τό στοιχείον του πυρός επέστρεψεν εις το στοιχείον της γής.
Τά τέσσαρα στοιχεία παρατάσσονται μέ την σειράν βάρους, πυκνότητος και κινητικότητος, αναφερόμενα εις την μητέρα (στοιχείον γής και μυθολογικόν πρόσωπον Γής). Εις τόν πατέρα (στοιχείον ύδατος και μυθολογικόν πρόσωπον Πόντος), εις τόν υιόν (στοιχείον αέρος και μυθολογικόν πρόσωπον Θαύμας) και εις την σύζυγον του Θαύμαντος (στοιχείον πυρός και μυθολογικόν πρόσωπον Ηλέκτρας).
Η μεταφορά των τεσσάρων στοιχείων/ριζωμάτων από την μυθολογίαν εις την Τετρακτύν επετεύχθη.
ο Αιθήρ των Πυθαγορείων,
πραγματοποιεί διά του ονόματός της
τήν σύνδεσιν όλων των στοιχείων
εις το ανώτερον νοητικόν του φιλοσόφου.
Τί ακριβώς συμβαίνει κατά την εσωτερικήν ταύτην διακίνησιν των στοιχείων, τά οποία οδηγούν εις συνεχείς μεταστοιχειώσεις;
Εις την ψυχήν του απλού ανθρώπου επέρχεται μία συναισθηματική ταραχή (ύ δ ω ρ) εξ αιτίας υπερφυσικού εξωτερικού ερεθίσματος, προερχόμενον εκ των αισθητηρίων οργάνων του σώματος (γ ή). Η συναισθηματική φόρτισις(ύδωρ) μεταβιβάζεται εις τόν κατώτερον νοητικόν φορέα(αήρ). Αυτός προσπαθεί νά ερμηνεύση την σημασίαν του ερεθίσματος, το οποίον φορτισμένον εκ του συναισθήματος του προκαλεί έκπληξιν, απορίαν και δέος. Λόγω του μεγαλείου του εξωτερικού ερεθίσματος, αι προκύπτουσαι σκέψεις καταλαμβάνουν ολόκληρον τόν κατώτερον νοητικόν χώρον του ανθρώπου. Ο Θαύμας, (ά ή ρ) κινούμενος πρός όλας τάς κατευθύνσεις προσπαθεί νά διεισδύση εις την ουσίαν του φαινομένου. Εις ματην.... το κατώτερον νοητικόν εις λεπτότερα νοητικά πεδία του απαιδεύτου ανθρώπου παραμένει εις κατάστασιν απορίας άνευ απαντήσεως εις το θαυμαστόν και ανεξήγητον διά την απλήν λογικήν.
Διά τόν στοχαστικόν νούν του φιλοσόφου όμως, του εκπαιδευμένου εις πτήσεις του αιθερικού διαστήματος, κάποια στιγμή μία λάμψις φωτός (τό πύρ = ήλεκτρον) έλκει ωσάν ήλεκτρον (Ηλέκτρα, σύζυγος Θαύμαντος) την μυστικήν σημασίαν του ερεθίσματος και το νόημα αποκαλύπτεται εις την θυγατέρα του Θαύμαντος και της Ηλέκτρας, την Ίριδα, την νέαν ανυψωμένην εις το φώς σκέψιν.
Αγγελιοφόρος ενός άλλου κόσμου η σκέψις αύτη έρχεται νά φωτίση, ως ουράνιον τόξον (Ίρις), τόν έκ - θαμβον νούν του φιλοσόφου, ενώνουσα τά δύο άκρα του ουρανού μέ τά γλυκύτατα, απαλότατα αυθεντικά χρώματα της Ίριδος. Σύνδεσις ουρανού και γής η Ίρις, είναι κατά τόν Πλάτωνα η φιλοσοφία.
Η Ίρις, στέφανος, ο οποίος κυκλώνει την κόρην του οφθαλμού, ανταποκρίνεται εις το πάθος, το οποίον κατακαίει τόν νούν του φιλοσόφου. Διότι αφ' ενός το ουράνιον τόξον, η Ίρις ήνωσε διά του φωτός τά δύο άκρα της γής, συνδέουσα αυτά μέ τόν ουρανόν, φέρουσα δήλα δή το θνητόν όν (γ ή) εις επαφήν μέ τάς ουρανίας δυνάμεις (π ύ ρ) και αφ' ετέρου το φώς της νοήσεως διεβιβάσθη εκ του ουρανίου τόξου (Ίρις) εις την κόρην του οφθαλμού (Ίρις), η οποία διά του αντικατοπτρισμού ανέδυσεν εις την συνειδητότητα του όντος την νέαν ολοκληρωθείσαν ιδέαν.
Η Ίρις του Πλάτωνος εξεπλήρωσε τριπλήν αποστολήν:
α) Ίρις, αγγελιοφόρος θεών.
β) Ίρις,Ουράνιον τόξον καί
γ) ίρις οφθαλμού, περιβάλλουσα την κόρην.
Ειδική αγγελιοφόρος Διός/νού και Ήρας/ψυχής, η Ίρις καταθέτει την λαμπρότητα του αρχικού μηνύματος εις το πάθος του νού και της ψυχής του ευδαίμονος φιλοσόφου. Διότι Ζεύς/νούς και ήρα/ψυχή καλύπτουν το Ολυμπιακόν Πάνθεον και υπάρχουν "δυνάμει" εις το αόρατον μέρος των ελλόγων όντων και δή των Ελλήνων....
Ο α ή ρ/ή ρ α/ψυχή, "τό θαυμάζειν" καθίσταται η αιωνία σύζυγος του Διός/νού.
Η αναφορά του Σωκράτους εις αυτήν την μυθοπλασίαν είναι ένα παράδειγμα της μυθολογικής αναλύσεως και συνθέσεως των στοιχείων (ριζωμάτων) εις την κυκλικήν των περιφοράν διά μέσου της Τετρακτύος του Πυθαγόρου.
Η διαδικασία της μεταστοιχειώσεως ανήκει εις την Τετρακτυϊκήν γνώσιν. Μέ την μέθοδον αυτήν διευκολύνεται η διέλευσις εκ του φυσικού, ορατού πεδίου εις το μυστικόν, της υψηλής νοήσεως των αιωνίων, αφθάρτων, αγεννήτων και αθανάτων Πλατωνικών Ιδεών.
Τά τέσσαρα στοιχεία του όρκου των Πυθαγορείων, η Τετρακτύς, είναι ίσως το αυθεντικώτερον πρότυπον των Ιδεών, διότι δι αυτών πραγματοποιείται η μορφοποίησις των όντων εις το φυσικόν πεδίον.
Βιβλιογραφία:
Ησιόδου "Θεογονία"
Αθ. Σταγειρίτου, "Ωγυγία"
Πλάτωνος, "Θεαίτητος", "Τίμαιος", "Φαίδρος",Πολιτεία"
Ιάμβλιχος, "Πυθαγορικός Βίος"
Πορφύριος "Η ζωή του Πυθαγόρα"
Δ. Δημητράκου, Μέγα Λεξ. όλης της Ελλ. Γλώσσης
Α λ τ ά ν η
Π. Φ., 11.2.2004
