Η ΔΙΑΚΡΙΣΗ ΤΩΝ ΗΡΩΩΝ ΣΕ ΦΥΣΕΙ ΚΑΙ ΣΧΕΣΕΙ ΚΑΙ Η ΑΝΘΡΩΠΙΝΗ ΨΥΧΗ

Ηρακλής

Empedotimos Athenian

Τα ανώτερα από εμάς γένη έχουν τριαδική δομή και είναι οι λεγόμενοι «αγαθοί ήρωες» που αναφέρει ο Ιεροκλής και που αποκαλούνται συλλήβδην δαίμονες από τον Πλάτωνα.

Η τριαδική αυτή δομή αποτυπώνει την γνωστή διάκριση «μονή-πρόοδος-επιστροφή», οι άγγελοι ως αντιστοιχώντας στην μονή, οι δαίμονες αντιστοιχώντας στην πρόοδο (μιας και είναι στραμμένοι προς τον κόσμο της γέννησης) και οι ήρωες που αντιστοιχούν στην επιστροφή μιας και η δράση τους είναι αναγωγική (για αυτό και σε κάποιο σημείο ο Πρόκλος ετυμολογεί την λέξη από το αίρω=σηκώνω, που είναι πλήρως συμβατό και με το ότι η λέξη προέρχεται από την λέξη έρως. Πράγματι, ο έρως είναι η αναγωγική δύναμη που υπάρχει στο σύμπαν, που αναβιβάζει προς τα ανώτερα).

Και οι τρεις αυτές κατηγορίες είναι συστατικά της δομής του όλου συστήματος, είναι όπως λέμε φύσει.

Σε ένα πολύ ενδιαφέρον σημείο των Σχολίων του στον Κρατύλο, ο Πρόκλος μας ξεκαθαρίζει την διαφορά μεταξύ των φύσει ηρώων (δηλαδή των οντοτήτων που ευρισκονται στη δομή του όλου συστήματος και έχουν συγκεκριμένη αποστολή, ως το τρίτο από τα ανώτερα γένη –άγγελοι, δαίμονες, ήρωες) και των σχέσει ηρώων που είναι ψυχές οι οποίες έχουν τελεοιοποιηθεί (έχουν φτάσει δηλαδή στον ανώτατο σημείο της τάξεως της ψυχής) και αποστολή έχουν να κατεβαίνουν στον κόσμο της γέννησης για να βοηθήσουν την ανθρωπότητα να επιτύχει αυτό που επέτυχαν εκείνες.

Τέτοιος ήρωας είναι ο Ηρακλής ή σε άλλες παραδόσεις οι λεγόμενοι Βούδες.

Ο Πλάτων στους Νόμους 717b μας τονίζει ότι πρέπει να τους τιμάμε, ιδιαίτερα,  προφανώς  ως αναγνώριση από την μια των κόπων που έχουν κάνει για να πετύχουν την τελείωση και ως αναγνώριση και ευγνωμοσύνης για την θυσία που κάνουν να κατέβουν στον κόσμο της γέννησης για να μας βοηθήσουν.

Ας δούμε τι μας λέει ο Πρόκλος για αυτό το θέμα :

«οἱ δὲ νῦν ἐκ τοῦ χρυσοῦ γένους δαίμονες μνημονευόμενοι καὶ οἱ ἡμίθεοι ἥρωες οὐκ εἰσὶν φύσει δαίμονες καὶ ἥρωες (οὐ γὰρ ἀεὶ ἕπονται θεοῖς), ἀλλὰ σχέσει εἰσίν, ψυχαὶ οὖσαι κατὰ φύσιν γενέσει ἑαυτὰς ἐπιδιδοῦσαι, οἷος ἦν ὁ μέγας
Ἡρακλῆς καὶ οἱ τοιοῦτοι. ἴδιον δὲ τῶν ἡρωϊκῶν ψυχῶν τούτων τὸ μεγαλουργὸν καὶ ὑψηλὸν καὶ μεγαλοπρεπές, καὶ τοὺς τοιούτους ἥρωας δεῖ τιμᾶν καὶ ἐναγίζειν αὐτοῖς κατὰ τὰς τοῦ Ἀθηναίου ξένου παραγγελίας· μετὰ θεοὺς γάρ φησι ), καὶ τοῖς δαίμοσιν ὅ γ’ ἔμφρων ὀργιάζοιτο ἄν, ἥρωσι δὲ μετὰ τούτους.
τοῦτο γοῦν τὸ ἡρωϊκὸν γένος τῶν ψυχῶν οὐκ ἀεὶ μὲν ἕπεται θεοῖς, ἄχραντον δέ ἐστιν καὶ νοερώτερον παρὰ τὰς ἄλλας ψυχάς, καὶ κάτεισι μὲν ἐπ’ εὐεργεσίᾳ τοῦ τῶν ἀνθρώπων βίου, ἅτε μετέχον καὶ τῆς βριθούσης κάτω μοίρας, πολὺ δὲ τὸ ἀναγωγὸν
καὶ εὐαπάλλακτον τῆς ὕλης ἔχουσι· διὸ καὶ ῥᾳδίως εἰς τὸ νοητὸν ἀποκαθίστανται καὶ πολλὰς περιόδους ἐκεῖ διάγουσιν, ὥσπερ τὰ ἀλογωδέστερα τῶν ψυχῶν γένη ἢ οὐδ’ ὅλως ἢ δυσχερῶς ἢ ἐπ’ ἐλάχιστον εἰς τὸ νοητὸν ἀποκαθίστανται»

Οι εδώ όμως μνημονευόμενοι από το «χρυσό γένος δαίμονες» και οι ημίθεοι ήρωες δεν είναι από την φύση τους ήρωες και δαίμονες (διότι δεν ακολουθούν πάντα τους θεούς), αλλά κατά σχέση, ως ψυχές που παραδίνονται κατά φύση στην γένεση, όπως ήταν ο μεγάλος Ηρακλής και οι παρόμοιοι.

Χαρακτηριστικό μάλιστα των ηρωικών τούτων ψυχών ήταν η επιτέλεση σπουδαίων έργων, η υπεροχή και η μεγαλοπρέπεια, και τους τέτοιου είδους ήρωες πρέπει να τους τιμάμε και να τους σεβόμαστε σύμφωνα με τα παραγγέλματα του Αθηναίου ξένου. Πράγματι λέει ότι «μετά τους θεούς, ο ευσεβής άνθρωπος θα αποδώσει τιμές στους δαίμονες και εν συνεχεία στους ήρωες» (Νόμοι 717β).

Τούτο λοιπόν το ηρωικό γένος των ψυχών δεν ακολουθεί πάντα τους θεούς, είναι αγνό και με περισσότερο νοερό χαρακτήρα σε σχέση με τις άλλες ψυχές και, ενώ κατέρχεται για να ευεργετήσει την ζωή των ανθρώπων, ως συμμέτοχο και στο βαρύ στοιχείο της κάτω περιοχής, έχει ωστόσο έντονα αναγωγικό προς τα άνω χαρακτήρα και εύκολα αποχωριζόμενο την ύλη.

Για τούτο αποκαθίστανται ευχερώς στην περιοχή του νοητού και διαγράφουν εκεί πολλές περιφορές, όπως ακριβώς τα κατεξοχήν άλογα γένη των ψυχών, είτε δεν αποκαθίστανται καθόλου στην νοητή περιοχή είτε με δυσκολίες είτε σε πολύ μικρό βαθμό»

Πρόκλος – Σχόλια στον Κρατύλο 117