 |
| Penelope Awakened by Eurycleia - Angelica Κauffman |
Τι είναι αυτό που επιτυγχάνεται με την πρόβλεψη του μέλλοντος ;
Αρχικά, μας πληροφορεί ο Ιάμβλιχος στο «Περί Αιγυπτίων μυστηρίων, 3.1 – 3.4», θα πρέπει να ξέρουμε ότι η πρόβλεψη δεν ένα πράγμα που ανήκει στο γίγνεσθαι ούτε επιτυγχάνεται με τον τρόπο της φυσικής μεταβολής ούτε και ανακαλύπτεται και σχεδιάζεται ως κάτι χρήσιμο για τους σκοπούς της ζωής ούτε, εν συντομία, είναι ανθρώπινο έργο, αλλά θείο και υπερφυές και στέλνεται σε εμάς άνωθεν και από τον ουρανό. Επίσης είναι αγέννητο και αϊδιο, που καθώς αυθυπάρχει προηγείται.
Η καλύτερη θεραπεία λοιπόν για αυτή την ερώτηση και για τις παρόμοιες είναι να γνωρίζεις πως η αρχή της μαντικής τέχνης δεν προκύπτει από τα σώματα ούτε από τα σωματικά πάθη ούτε από μια ορισμένη φύση και τις δυνάμεις για την φύση ούτε από τον ανθρώπινο εξοπλισμό ή τις συνήθειες που ανήκουν σε αυτόν, αλλά ούτε από μια ορισμένη τέχνη, εξωτερικά αποκτημένη, που αφορά στην διαπραγμάτευση μιας συγκεκριμένης πλευράς της βιολογικής καταστάσεως. Διότι, ολόκληρο το κύρος τη ανήκει στους θεούς και διδάσκεται από αυτούς. Επιτυγχάνεται, μάλιστα, με θεία έργα ή σημεία και περιέχει θεία θέματα και επιστημονικά θεωρήματα. Όλα τα άλλα υπόκεινται ως όργανα στο δώρο της πρόγνωσης που στέλλεται από τους θεούς, δηλ. όσα ανήκουν στην ψυχή και στο σώμα μας, όσα ενυπάρχουν στη φύση του σύμπαντος και στις συγκεκριμένες φύσεις. Αλλά κάποια προϋπάρχουν της υλικής τάξης, όπως ο χώρος ή κάποια άλλα παρόμοια.
Σχετικά τώρα, με την άποψη κάποιων, ότι με την μαντική που συμβαίνει κατά τον ύπνο λέγεται πως συχνά αποκτούμε γνώση για τα μελλούμενα μέσω των ονείρων, πολλές φορές χωρίς να το επιβάλλουμε βρισκόμενοι σε έκσταση και υπερ-κινητικότητα, αλλά δεν αντιλαμβανόμαστε τι συμβαίνει με τον ίδιο τρόπο που αντιλαμβανόμαστε όταν είμαστε ξύπνιοι. Ωστόσο, αυτό συμβαίνει συχνά στα ανθρώπινα όνειρα και στα όνειρα που προκύπτουν από την ψυχή ή την ανακίνηση από τις εν ημίν έννοιες ή λόγους ή φαντασιών ή κάποιων καθημερινών φροντίδων. Και αυτά, όντως, κάποιες φορές είναι αληθινά και κάποιες φορές ψεύτικα, κάποτε επιβεβαιώνοντας την πραγματικότητα, αλλά τις περισσότερες φορές αποκλίνοντας από αυτήν. Τα όνειρα, ωστόσο, που τα λέμε θεόπεμπτα δεν υπάρχουν με τον τρόπο που αναφέρεις, αλλά λαμβάνουν χώρα είτε ο ύπνος μας αφήνει και ξεκινούμε να ξυπνάμε – και τότε ακούμε μια φωνή να μας λέει τι πρέπει να γίνει – είτε όταν ακούμε φωνές μεταξύ του ύπνου και του ξύπνου είτε όταν είμαστε απολύτως ξύπνιοι. Και κάποιες φορές, όντως, ένα «ἀναφὲς καὶ ἀσώματον πνεῦμα» περικυκλώνει τους ξαπλωμένους, ώστε να μην γίνεται αντιληπτό από την όραση, αλλά από μια άλλη συναίσθηση και παρακολούθηση. Η είσοδος αυτού του πνεύματος, επίσης, συνοδεύεται με θόρυβο, και εξαπλώνει τον εαυτό του παντού χωρίς επαφή, επιτυγχάνοντας αξιοθαύμαστα έργα, βοηθητικά στην απελευθέρωση από τα πάθη της ψυχής και του σώματος. Άλλοτε, η όραση των ματιών μας κυριεύεται από ένα λαμπρό και ήρεμο φως, που τα κάνει να κλείνουν παρόλο που προηγουμένως ήταν ανοικτά. Οι άλλες αισθήσεις, ωστόσο, βρίσκονται σε διέγερση και συναισθάνονται πως οι θεοί φανερώνονται στο φώς, ακούνε όσα αυτοί λένε και παρακολουθούν όσα πράττουν. Αυτό, όμως, θεωρείται με ένα ακόμη πιο τέλειο τρόπο, όταν η όραση βλέπει και ο νους, σφύζοντας από υγεία, ακολουθεί όσα συμβαίνουν, συνυπάρχοντας με τις κινήσεις και όσα βλέπει.
Καθώς, λοιπόν, αυτά είναι τα όνειρα και τόσο διαφορετικά, κανένα δεν μοιάζει με τα ανθρώπινα. Αλλά και ο ύπνος, το κλείσιμο των ματιών – μια κατάληψη παρόμοια της νάρκωσης – και η κατάσταση μεταξύ του ύπνου και της εγρήγορσης, και η αρχική ή η τέλεια εγρήγορση, όλες αυτές είναι θείες ενδείξεις και αναγκαίες για την υποδοχή των θεών. Ένα μέρος τους, μάλιστα, αποστέλλεται από τους θεούς και προηγείται της θείας επιφάνειας ή των παρόμοιων πραγμάτων.
Αφαιρέστε λοιπόν από τα θεία όνειρα, μεταξύ των οποίων περιέχεται και το μαντικό, το όντας σε ύπνο και επίσης τον ισχυρισμό πως δεν αντιλαμβανόμαστε τι συμβαίνει με τον ίδιο τρόπο που αντιλαμβανόμαστε όταν είμαστε ξύπνιοι. Διότι οι θεοί δεν είναι λιγότερο ενεργώς παρόντες στα όνειρα μας από ότι στο ξύπνιο μας. Και εάν πρέπει να πω την αλήθεια, η παρουσία των θεώ στην πρώτη περίπτωση είναι υποχρεωτικά σαφέστερη και ακριβέστερη, προκαλώντας μια τελειότερη αντίληψη από ότι στη δεύτερη περίπτωση. Άρα, κάποιοι που αγνοούν αυτές τις ενδείξεις των μαντικών ονείρων και θεωρούν ότι έχουν κάτι κοινό με τα ανθρώπινα όνειρα, σπανίως και απρόσεκτα προβλέπουν τα μελλούμενα. Συνεπώς, μάλιστα, εύλογα αμφιβάλλουν για το πώς τα όνειρα περιέχουν οποιαδήποτε αλήθεια.
Όπως όμως μας πληροφορεί ο Ιάμβλιχος, οι Σοφοί λέγουν ότι η ψυχή έχει διπλή ζωή, μία μαζί με το σώμα και μία ξέχωρη από αυτό. Όταν είμαστε, λοιπόν, ξύπνιοι (ἐγρηγορότες) χρησιμοποιούμε, ως επί το πλείστο, τη ζωή που είναι κοινή με το σώμα, εκτός όταν διαχωρίζουμε τους εαυτούς μας εντελώς από αυτό δια της νόησης και της απόπειρας διανόησης των καθαρών Λόγων. Όταν όμως κοιμόμαστε, είμαστε εντελώς ελεύθεροι (ἀπολυόμεθα παντελῶς), ωσάν να ήμασταν πριν δεσμώτες και χρησιμοποιούμε μια ζωή απελευθερωμένη από την γνώση. Τότε η ζωή είναι είτε νοερή είτε θεία και είτε τα δυο αυτά είναι το ίδιο πράγμα είτε το καθένα από μόνο του καθ’ εαυτό και διεγείρει τη ζωή μέσα μας, ενεργοποιημένο σύμφωνα με τη φύση του. Αφού, λοιπόν, ο νους θεωρεί τα όντα, αλλά η ψυχή περιέχει τους λόγους όλων των δημιουργημένων φύσεων, φυσικά προκύπτει ότι, επειδή ακριβώς περιέχεται μέσα στους λόγους που προηγούνται, θα μπορεί να κάνει πρόγνωση των μελλούμενων. Και κατέχει την τέλεια μαντική τέχνη, όταν συνενώνει τα τμήματα της ζωής και της νοητικής ενέργειας στα σύνολα από τα οποία διαχωρίστηκε. Διότι, τότε γεμίζει από την ολότητα της επιστημονικής γνώσης, φτάνοντας ως επί το πλείστον, μέσω των εννοιών στην κατανόηση κάθε πράγματος που επιτελείται στον Κόσμο. Και, πράγματι, όταν η ψυχή ενώνεται με τους θεούς και απελευθερώνεται με τη βοήθεια μιας τέτοιας ενέργειας, λαμβάνει τις πιο αληθινές πληρότητες των νοήσεων, από τις οποίες παράγει την πραγματική πρόγνωση των θείων ονείρων και αντλεί τις πιο αυθεντικές αρχές της γνώσης.
Όταν όμως συνδέει το νοητικό και θείο μέρος της με πιο εξαίρετες φύσεις, τότε τα φαντάσματα της είναι καθαρότερα, που θα πει είτε θεϊκά είτε καθεαυτά αιθέρια είτε, εν συντομία, πραγμάτων που συνεισφέρουν στην αλήθεια των νοήσεων. Εάν, πάλι, ανάγει τους λόγους των δημιουργημένων φύσεων στους θεούς που είναι η αιτία τους, λαμβάνει δύναμη από αυτούς και μια γνώση που κατανοεί όσα έγιναν και όσα θα γίνουν. Παρομοίως, θεωρεί την ολότητα του χρόνου και τα έργα που επιτυγχάνονται μέσα στον χρόνο, βάζοντας τα σε τάξη με επιμέλεια και διορθώνοντας ότι πρέπει να διορθώνει. Και θεραπεύει τα κουρασμένα σώματα, επαναθέτοντας ορθά όσα υπάρχουν ανάμεσα στους ανθρώπους με τρόπο λανθασμένο και άτακτο. Επίσης, παραδίδει τακτικά τις ανακαλύψεις των τεχνών, τις διανομές της δικαιοσύνης και τις θέσεις των νομίμων.
Έτσι στον ναό του Ασκληπιού, οι ασθενείς γιατρεύονται μέσω θείων ονείρων και η ιατρική τέχνη αποκτάται από ιερά όνειρα μέσω της τάξης των νυκτερινών επιφανειών. Έτσι, επίσης, σώθηκε όλος ο στρατός του Αλεξάνδρου, που αλλιώς θα είχε καταστραφεί ολοκληρωτικά τη νύκτα, συνέπεια της επιφάνειας του Διονύσου σε όνειρο και της υπόδειξης του τρόπου αποφυγής των ανείπωτων καταστροφών. Παρομοίως, η πόλη Αφούτις, που πολιορκήθηκε από το βασιλιά Λύσανδρο, σώθηκε με τη βοήθεια ενός ονείρου που στάλθηκε σε αυτόν από τον Άμμωνα, καθώς μετά απέσυρε τάχιστα το στρατό του από εκεί και αμέσως έλυσε την πολιορκία.
Αυτά που έχουν λεχθεί και που αφορούν την θεία μαντική και τον ύπνο, είναι αρκετά για να δείξουν τι είναι, πως επιτυγχάνεται και τι πλεονέκτημα παρέχει στην ανθρωπότητα.
Συγγραφέας κειμένου : Κεφάλας Ευστάθιος [16/11/2010, ΕΛΛΑΣ]
